Wie is nou normaal? - Lisa Williamson

'Wie is nou normaal?' is een logisch opgebouwd en vooral meeslepend verhaal over David die een meisje is en Leo die als meisje werd geboren. Beide personages krijgen beurtelings de kans om in de ik-persoon hun belevenissen te beschrijven, elk in hun eigen lettertype.

Een belevenis uit het leven van David, die zich al eens vaker stiekem als vrouw verkleedt:

Ze staat me verbaasd op te nemen. 'David, heb je nou mijn nachtpon aan?' Het is de nachtpon die mama had ingepakt voor het ziekenhuis toen ze Livvy kreeg. Ik geloof niet dat ze hem sindsdien nog heeft gedragen; papa en mama slapen meestal naakt. Dat weet ik omdat ik ze vaak genoeg midden in de nacht op de overloop ben tegengekomen om voor het leven getekend te zijn. 'Hij leek me zo lekker koel,' zeg ik gauw. 'Je weet wel, net als die lange witte jurkdingen die Arabieren dragen.' 10 'Hm,' zegt mam. 'Ik zou maar opnemen,' zeg ik met een knikje naar de telefoon. Tijdens het eten hou ik de nachtpon aan, want dat lijkt me minder verdacht dan hem uittrekken. 

Wanneer de vriendschap hechter wordt, krijgt de lezer gezamenlijke gebeurtenissen vanuit beide perspectieven op zijn bordje. Dat komt de band met de sterke, zij het niet erg evoluerende, personages ten goede. Naarmate het verhaal zich verder opent, ontwikkelt zich het in- en meeleven van de lezer tot op hoog niveau.

De schrijfstijl van de auteur heeft geen bijzondere kenmerken, dan dat er vooral in het begin veel lange zinnen opgeschreven staan. Samen met de veelheid aan namen die in die eerste hoofdstukken wordt opgevoerd, is het voor minder goede lezers wellicht even doorbijten. De rest van het verhaal leest dan weer zeer vlot. Opvallend is ook de opening, die meteen zegt waar het over gaat:

Toen ik acht was, moest de hele klas op een middag een opstel maken over wat we later wilden worden. Mevrouw Box liep door het lokaal en vroeg ons om de beurt op te staan en voor te lezen wat we hadden geschreven. Zachary Olsen wilde voetballen in de eredivisie. Lexi Taylor wilde actrice worden. Harry Beaumont was van plan het tot premier te schoppen. Simon Allen wilde Harry Potter zijn, zo graag zelfs dat hij het seizoen daarvoor met een hobbyschaar een bliksemschicht in zijn voorhoofd had gekerfd. Voor mij hoefde dat allemaal niet. Wat ik had opgeschreven was dit: Ik wil een meisje worden.

De lezer wordt meegetrokken in enkele pestverhalen en ongemakkelijke momenten. Sommige daarvan worden niet opgelost, andere krijgen een iets te makkelijk happy end. Dat geldt zeker voor de onverwacht zeer succesvolle party voor mensen die transgenders okee vinden.

Humor is in dit boek zeker te vinden:

Zodra ik aankom, schiet iedereen opzij om me erdoor te laten, scheidt de menigte zich als de Rode Zee.

En over het ras van de hond:

Hij is een zuivere vuilnisbak.

Spanning is er ook, het hele verhaal door. Het ontbreekt de lezer af en toe aan informatie. Het antwoord wordt steeds uitgesteld: Wat is Leo's geheim? Hoe zal David Leo beter leren kennen? Waartoe zal de ontmoeting met Leo's vader leiden? Hoe gaat Kate verder op haar onverdraagzame school? Komt het ooit nog goed tussen Leo en Alicia, die wegliep, toen ze wist dat hij een meisjeslichaam had?

De auteur haalt best wel wat tienerproblemen aan, die herkenbaar worden neergezet: geheimen die alleen met vrienden en zeker niet met ouders worden gedeeld, dagdromen van een betere wereld, Leo met zijn agressieve neigingen en therapeut... Maar er valt wel wat te zeggen over hoe de auteur omgaat met het eigenlijke thema van transgenders.

Schrijven over de gevangenis, alsof je zelf gezeten hebt, is altijd een risico. Auteur Lisa Williamson is beroepsmatig veel met transgenders in contact gekomen, maar bedient zich toch van stereotiepen die jongeren in de problematiek juist niet willen lezen.

Het boek begint met een schrijfsel van hoofdpersonage David, waarin staat dat hij een meisje wil worden. Hoewel het mogelijk is dat een jongen dat als kind denkt, gaat de problematiek net over een ander geslacht hebben, dan wat het biologisch lichaam aangeeft, niet over het willen worden van het andere geslacht.

Zo komen er veelvuldig zinnetjes in het boek voor die voor waar vele niet-transgenders wellicht overheen lezen, maar die juist die jongeren die op zoek zijn naar verhaal, kunnen ontgoochelen:

'David heeft zich niets aangetrokken van mijn bezwaren en staat me toch op te wachten bij de bushalte.'

Deze zin staat op bladzijde 277, maar is niet met het verhaal mee geëvolueerd. David heet Kate, heeft hij aan Leo verteld, aan Leo, die zelf Megan was. Precies die Leo blijft Kate David noemen en verwijst ernaar met de woorden hem en hij. Dat past misschien bij het karakter van Leo, maar versluiert de enorme loyauteit die transgenders, wanneer ze elkaar ontmoeten, meestal hebben.

Ook David lijkt niet realistisch neergezet, wanneer hij reageert op het verhaal van Leo, die als Megan werd geboren:

'Je bent een meisje?', fluistert David...

De lezer mag verwachten dat David Leo volledig als jongen heeft geaccepteerd; hij heeft hem niet anders gekend.

Ook de acceptatie van David/Kates ouders is minder realistisch dan verwacht. Ze hebben even tijd nodig om het gegeven te verwerken en daarna verwennen ze hem met allerlei vrouwelijke kledij en gadgets, om te tonen dat ze meer dan helemaal mee zijn. - Nu werd in dat gezin ook al een feestje gegeven ter gelegenheid van de eerste menstruatie van zus Livvy...

Hoewel het boek door transgenderjongeren niet zo goed is onthaald, is het toch goed dat het er is, vooral voor lezers die deze wereld helemaal niet kennen, voor wie de 'foute' uitdrukkingen en weergaven misschien net de leesbaarheid vergroten. De auteur pleit duidelijk voor een boodschap van verdraagzaamheid en respect en zet een verhaal neer dat blijft hangen.