Erasmus - Lof der Zotheid

Desiderius Erasmus weet in dit boek als geen ander de gekheden van de samenleving te hekelen. Als vertelinstantie koos hij voor Vrouwe Dwaasheid. Daarmee is duidelijk alles gepermitteerd.

In zijn brief aan Thomas More, die als voorwoord fungeert, beschrijft hij het werk als spielerei, als intellectueel amusement.

De dwaasheid verdedigt in de eerste tientallen hoofdstukken eerst haar eigen bestaansrecht: zij brengt lijdende ouderen terug kinds om ze toch nog van het leven te laten genieten en wat zou het leven treurig zijn, als we alleen maar ernstige en overwogen gedachten zouden hebben?

Het boekje bevat veel levenswijsheid. We lezen dat het geluk niet afhangt van feiten, maar van inbeelding (zie je dat de dwaas gelukkiger is, dan de wetenschapper in de mens?). En hoe zou iemand het in zijn hoofd halen hoogwaardigheidsbekleder te worden, als de dwaasheid niet bestond? Ieder die die plaats zou innemen, zou van schaamte niet meer verder kunnen.

Eenmaal goed op dreef spaart Vrouwe Dwaasheid geen enkele categorie van het menselijk geslacht. Vrouwen zijn dwaze wezens. Joden ook, want die blijven maar wachten op hun Messias. Om van leerkrachten nog te zwijgen: gelukkig prijzen ze zichzelf waardig, anders was hun slavenleven voor een angstige klas kinderen niet te dragen.

Wij kunnen daar als hedendaagse lezers, gevoelig voor discriminatie, door geshockeerd worden, maar het behoorde natuurlijk tot de tijdsgeest zo te denken. De scherpe geschriften van tijdgenoot Maarten Luther bevatten veel gelijkaardige zinsneden. In die zin is het zeer de moeite waard dit werk te lezen, om te zien hoe ons denken de laatste vijfhonderd jaar compleet is geëvolueerd.

Wat het intellectueel niveau betreft, kan de Lof der Zotheid tellen. Ze mag zichzelf dwaas noemen, zij is toch bijzonder goed op de hoogte van de klassieke en Bijbelse literatuur. Bij deze uitgave: in de noten staan verwijzingen naar heel wat klassieke auteurs en Bijbelteksten. Wat die laatste betreft, zijn er veel impliciete Bijbelverzen niet opgenomen. Erasmus was een priester en Bijbelvertaler en stond op en ging slapen met de Bijbel. Niet verwonderlijk dus dat de verwijzingen zo'n grote plek in het werk innemen.