de aanzegster

De aanzegster - Zuidpool

CC De Kaekelaar, Schoten,

woensdag 27 oktober 2021

auteur: Ilja Leonard Pfeijffer, regisseur: Jorgen Cassier 

Eigen waardering

De thematiek van de voorstelling sprak mij aan en was de reden van mijn bezoek. Zowel #MeToo als fake-news zijn zaken die niet uit de onderwijswereld en de actualiteit anno 2021 zijn weg te denken. Tijdens het stuk fascineerde mij de verwevenheid van beide thema's. Alsof dat nog niet genoeg was, vervlochtde scenarist daarin nog de identiteitscrisis van een actrice, die niet wist of ze ooit zichzelf was geweest en wie dat dan wel zou zijn. 

Toen ik de zaal uit wandelde, lag over mij een deken van verwarring. Niet dat het mij vooraf niet duidelijk was, dat ook in de realiteit zaken dooreenlopen, maar het geheel van het stuk en het steeds complexer wordend verhaal had dit weten voor mij tot een diepere ervaring gemaakt. 'Wat is waarheid?', vroeg Pilatus, zou ik hierbij willen zeggen, ware het niet dat dit een letterlijke zin uit het script was. 

De dramatische keuzes die beide hoofdpersonages maakten, stonden haaks op elkaar. Het maakte de zaak nog moeilijker dan ze als was en het spanningsveld nog groter. De acteurs speelden zelfzeker. Af en toe merkte een oplettende toeschouwer dat er net iets langer tussen twee zinnen werd gepauzeerd, omdat de uit te spreken tekst lang en pittig was, doorspekt van hopen adjectieven en hele en halve citaten. Maar het geheel kwam zeer goed over op het publiek. De live percussie vulde stiltemomenten en emoties op een zinvolle manier in, al waren sommige klanken er wat teveel aan en duurde het intermezzo vrij lang. Hier en daar hield een toehoorder het nauwelijks uit. 

Het einde van het stuk werd als een cadeautje uitgedeeld, geheel open, vrij om mee naar huis te nemen. En dat na zo'n spannend en dramatisch stuk!

Analyse

Het theatergezelschap Zuidpool kent een gevarieerd programma. De groep bewerkt klassieke teksten, als Hamlet en het Hooglied, maar ze brengen ook hun eigenzinnige kijk op de actualiteit, met voorstellingen als DUS en #MeToo. Vooraleer het gezelschap Zuidpool heette waren er imagoproblemen van alle aard, maar voornamelijk werd over het oubollig karakter geschreven. Daar was in deze voorstelling in elk geval niets van te merken. Algemeen durven ze wel te shockeren en ze gaan overdrijvingen niet uit de weg. De antagonist in #MeToo getuigt wel van erg weinig gevarieerd taalgebruik, waarbij bijna elk betekenisvol woord door f*** wordt vervangen. In de persoon van Jorgen Cassier heeft deze acteurs groep een getalenteerd leider, die zowel het acteren, musiceren, regisseren als schrijven in de vingers heeft.

De titel van het stuk 'De aanzegster' zegt eigenlijk alles en wordt ook letterlijk in het theaterstuk uitgelegd. De hoofdrolspeelster komt als eerste met een pijnlijk verhaal naar buiten. Zij zegt het nieuws als eerste aan en #MeToo volgt. Daarmee is slechts een deel van de thematiek beschreven. Interessant wordt het pas wanneer fake news (of waarheid, wie zal het zeggen?) en het proces in de media er ook aan te pas komen.

De thematiek is duidelijk, de boodschap minder of het moest zijn, dat in de wereld alles verward wordt weergegeven, zo verward, dat een mens niet meer weet wat waarheid is of zelfs moeite heeft om zijn eigen identiteit van zijn verschillende fysieke en digitale rollen te onderscheiden.

Het huis van de actrice en haar partner is de hoofdlocatie. Daar komt ook haar manager op bezoek. Daar verwisselt zij van kleren, om een nieuwe rol aan te nemen. Het huis bestaat uit verschillende niveaus. De underdog zit of ligt bijna in een zitzak, veel lager, dan de actrice, die erboven staat, maar op bepaalde momenten ook weer haar plaats moet kennen. De op een na belangrijkste locatie is de tv-studio. De weg daarheen gaat via een podium dat over sporen glijdt en zo bij de bestemming aankomt. Het podium met stoel daarop gevezen mag symbool staan voor de toestand van de actrice die in haar positie wordt vastgezet, door de media, gepersonaliseerd door de interviewer, die regelmatig letterlijk een voet op het podiumpje houdt.

Tot slot valt er nog wel iets te zeggen over het gebruik van multimedia. Over het hele podium stonden schermen verspreid. Die schermen toonden allemaal het zelfde, voornamelijk kleuren, die te maken hadden met emoties of wisselingen in het verhaal. Op een enkel moment toonde een scherm dat als huistelevisie fungeerde een interview, dat voor een ommekeer in het verhaal zorgde. 

Recensies

Voor mijn eigen recensie heb ik mij gebaseerd op twee auteurs. Hun opinies kunnen meegelezen worden via de linken in de tekst.

De thematiek wordt door Thomas Peeters goed verwoord. 'Het draait alsmaar minder om waarheid, maar wel om hoe de waarheid in de markt wordt gezet.' Hij geeft daarmee ook aan dat het theaterstuk aansluit bij hoe waarheid en media werkt in de tegenwoordige wereld. Ook voor mij geeft het citaat van Pontius Pilatus 'Wat is waarheid?' de overkoepelende thematiek weer. Dat is voor mensen van vandaag ook zeer herkenbaar. 

Blijboom schrijft dat er weinig nieuws in het stuk zit, of weinig dat door de mensen zelf mag ingevuld worden en dat het zich in een verre realiteit afspeelt. Wat mij betreft, geeft de herkenbaarheid juist ruimte om over je eigen leven en leefwereld na te denken. Hoe zet je zelf je waarheid neer? In hoeverre erken je dat je vaak ook (onbewust) schuldig bent aan zaken waarvan je een ander beschuldigt? Waar gingen de sociale media een loopje nemen met je bericht en hoe kwam dat? Ben je in staat om in te schatten wat er met je berichten gebeurt? 

Een tweede opmerking van Blijboom is 'dat Pfeijffer nuance met herhaling verwart'. 'De aanzegster' bestaat uit twee parallelle delen. Het eerste deel, waarin Arminia Lulu de verkrachting naar buiten brengt, schiet naar een hoogtepunt, wanneer ze van over de hele wereld volgers krijgt. Het tweede deel is een neergang wanneer een tienerjongen haar van dezelfde feiten beschuldigt en zij alle krediet bij haar volgers verliest. Blijboom had hier graag een genuanceerd verhaal gehad, in plaats van de voorstelling van een 'opportunistische, geile puber'. Herhaling is echter een sterke schrijverstechniek. Misschien wilde Pfeijffer wel duidelijk krijgen dat je als mens graag anderen beschuldigt van zaken die je zelf ooit hebt gedaan. Juist datgene waarin je jezelf haat, daarvoor kun je anderen haten. Dat wil ik invullen in de vage zin die Thomas Peeters aan het einde van zijn artikel schrijft: het stuk is doorspekt van diep menselijke inzichten en primaire lustgevoelens.

Over primaire gevoelens gesproken, die komen het meest tot uiting bij de antagonist, Jojo Q, die Peeters terecht voorstelt als domme, onhandige dj. Hij is vooral uit op geld en staat helemaal niet stil bij de gevoelens van zijn partner. Veel meer dan f*** kan hij niet uitbrengen. Zo karikaturaal als hij daar ligt, zit en handelt, zo duidelijk is de ironie van het stuk. Ironie wordt vaak verkeerd begrepen. Mijns inziens heeft Pfeijffer zeer diepzinnig nagedacht over hoe hij deze thematiek echt ironisch kon brengen. En hij is er bovendien in geslaagd om mensen te doen nadenken, over zichzelf en over de wereld van de media, waar ze dagelijks middenin zitten.