Bezonken rood - Jeroen Brouwers

De cover ademde voor mij al iets onwezenlijks. De brandende zon, de Japanse bewakingstoren, en voor de rest niets dan rood, bloedrood, een plas van bloederige gebeurtenissen waarin het leven van de mensen in het interneringskamp Tjideng was bezonken. Eenvoudig geschetst, net zoals de woorden in het boek. In eenvoud wordt de ruwe werkelijkheid getekend, rechttoe rechtaan, geen genade voor de waarheid.

Na een vijftal pagina's beseft de lezer dat de verstelinstantie min of meer samenvalt met de auteur. Deze psychologische roman met zware ondertoon leest daarom ook tegelijk als biografie. Dat maakt de ervaren gruwel absoluut niet lichter, maar prachtig is het om te merken hoe Brouwers zijn eigen angsten en beperkingen kan doorgronden. Als verteller bedient hij zich van een hele resem aan motieven, beelden waaraan zijn herinnering zit vastgekleefd. Hij vertelt over Jeroen Brouwers die in alles tot in de kleinste details in zijn leven is bepaald geweest door zijn kleuterjaren in het kamp.

Jeroen Brouwers krijgt telefonisch te horen dat zijn moeder is overleden. Hij is onmiddellijk van slag. Het is niet het afscheid of het gemis dat hem zozeer raakt; angst overvalt hem, diezelfde angst die in de voorbije decennia zijn leven heeft bepaald. Jeroen mag dan wel als vijfjarige heelhuids uit het kamp zijn bevrijd, mentaal heeft hij een stuk mens van zich afgesneden: toen hij aanzag hoe zijn moeder - de mooiste moeder die er was - kapot werd geslagen en langs alle kanten bloedde, besloot hij dat zij niet meer zijn moeder was. Sedertdien waren ze verkeerd verbonden. Het overlijdensbericht van zijn moeder gaat als een aardschok door zijn herinnering.

In een spinrag van motieven worden grosso modo drie scènes aan elkaar verbonden: het overlijden van zijn moeder, de kortstondige relatie met Lisa en de afschuwelijke wandaden in het Jappenkamp. Zo vertelt hij bijna zijn hele leven in eenentachtig pagina's, waarbij de meeste verteltijd uitgaat naar de gedachten bij het overlijden van zijn moeder en naar zijn ervaring in het Jappenkamp.

De veelheid aan motieven dwong mij er een kleine studie van te maken die via deze link te vinden is.

Het boek leest vlot, maar laat een diepe indruk na. Gevoelige lezers zullen de beelden van de zwaar mishandelde vrouwen nog lang in hun geheugen meedragen. Het cynisme waarmee de auteur beschrijft, krijgt gaandeweg begrip. De betekenis van de traumatische ervaring voor de kinderen in hun later leven, wordt langzaamaan helder. Dit verhaal laat niemand onberoerd.

Een impressie van de auteur zelf? Luister hieronder naar een fragment waarin Brouwers op 80-jarige leeftijd terugblikt.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/02/11/jeroen-brouwers-schrijft-zijn-laatste-roman-client-e-busken/