De weg die de literatuur met met mij is gegaan... 

Omdat het klein en dun was, sprak Bezonken Rood van Jeroen Brouwers mij aan als voorzichtig beginnetje, als opening tot dit portfolio. Vanaf de eerste bladzijde greep mij de directe stijl van iemand die zonder gêne zijn innerlijk en zijn uiterlijk blootgeeft. Zelf zette ik me over enige walging heen, die met het expliciet beschrijven van intieme lichaamsdelen te maken had. Bij het doorploeteren van de leeslijst zou die sprong in mij zeer nuttig blijken.

Naar de top en Lijmen/Het Been leerden mij elk op hun eigen manier te letten op het opbouwen van spanning. Het bergverhaal met cliffhangers zoals ik ze nog niet eerder had geobserveerd, de zakelijke Elsschot verraste mij dan weer door een spannend verhaal op (ongeveer) chronologische wijze te presenteren.

Pullmans Gouden Kompas stond al geruime tijd in mijn boekenkast te glimlachen, nadat mijn zoon - fantasyspecialist - het daar geplaatst had. Realist als ik ben, had ik nog nooit een fantasyboek gelezen. Het kostte mij in het begin moeite om over niet-bestaande woorden heen te lezen, zoals 'ambarisch'. Een tweede obstakel vormde voor mij de wereld van het boek die erg veel leek op de onze en toch ook weer heel anders was. Geografisch klopte er erg veel, maar de verteller leeft in een andere geschiedenis, in een parallelle wereld.

Nadat ook deze hobbel was genomen, botste ik op het eind van het verhaal tegen een passage uit de Bijbel, waaraan een zin was toegevoegd, zodat de tekst in de voorgestelde wereld paste. Omdat dit voor mij een brug te ver was, kwam er een diepgaand gesprek met mijn zoon over wat wel en wat niet kan in literatuur. Voor mezelf kwam ik tot de conclusie dat het blijkbaar toegestaan is elke bestaande tekst te verkrachten en je lezers daarvan niet op de hoogte te brengen. Tot op heden worstel ik met dit gegeven, wat aantoont dat het lezen van dit boek voor mijn evolutie als lezer bijzonder belangrijk is geweest.

Later dit jaar zag ik een - niet op deze website besproken - theaterstuk 'Somnine': God is dood en de andere fantasiewezens zijn ook bedreigd. Het stuk was voor mij inhoudelijk confronterend, net als Pullmans werk, maar ik merkte dat ik het toch literair kon plaatsen en waarderen.

De Procedure van Harry Mulisch was al van voor ik het begon te lezen een boek naar mijn hart. De Hebreeuwse letter aleph op de kaft verraadde een verwijzing naar de Schepper in de Joodse mystieke symboliek, waarin ik mij sedert jaar en dag heb verdiept. Het was niet mogelijk om er niet onmiddellijk in te beginnen lezen, op het ogenblik dat het aan mijn voordeur geleverd werd.

Meerdere lijnen verbinden heel verschillende vaak goed uitgewerkte thema's uit wetenschap, kunst, barensnood, filosofie, wereldkunde en taalsystematiek met een verhaal over een verloren liefde en een verloren leven. Dat verhaal wordt dan ook nog eens op meesterlijke wijze verteld in een spel met tijd en vertelperspectief.

Ondanks mijn voorkennis ter zake vroeg het boek bij momenten om grote concentratie, vooral wanneer het hoofdpersonage brieven schrijft, waarvan de aanhef naar zijn geliefde verwijst, maar die inhoudelijk gericht zijn aan zijn overleden dochtertje. De plek waar de schrijver de lezer die nog mee is, feliciteert, kwam voor mij te vroeg in het verhaal.

Een boek van zeer hoog niveau was voor mij Lof der Zotheid van Erasmus. Enkele fragmenten over de kerk en het monnikenwezen zijn wereldberoemd, omdat ze in geschiedenis- en godsdienstleerboeken terug te vinden zijn. Het tweede gedeelte dat veel toespelingen maakt op kerk en Bijbel was voor mij goed te doen. Moeilijker was het eerste deel met eindeloos veel verwijzingen naar de antieke literatuur, waarvan veel zaken, ondanks mijn universitair-klassieke opleiding, mij onbekend waren. Meesterlijk vond ik echter de opzet om Vrouwe Dwaasheid te laten spreken. Wie zou zich minder moeten verantwoorden voor wat ze zegt dan zij?

Jan Wolkers' Turks Fruit was veel makkelijker; het gekozen taalregister kwam van onder de grond. De eerste hoofdstukken komen naar buiten met een eindeloze reeks aan seksuele fantasieën en daden, duidelijk in de taboedoorbrekende eind jaren zestig. Wolkers lijkt daarin naar een summum te streven. Tegelijk brengt hij motieven aan die met ontbinding en vergaan te maken hebben, met verrotting en kanker. Het is goed dat een verhaal dat zich laat lezen geen geur verspreidt.

Het waren andere zaken die mij aanspraken. Wolkers houdt je ettelijke hoofdstukken aan het lijntje. Pas in het laatste derde van het boek begint de knoop (de knoop is een motief) te ontwarren en krijgt de lezer inkijk in wat er nu echt is gebeurd. Daarvoor schetst de auteur voor- en naverhalen als contouren, die de lezer voorbereiden. Een mooie parallel met de beeldhouwer, hoofdpersoon in het verhaal, die eerst een ruwe omtrek schept en dan verfijnder te werk gaat tot het nauwkeurige beeld gemodelleerd is.

Ik kan eindeloos doorgaan over hoe leerrijk elk werk, elk theaterstuk, elke jeugdroman, elk gedicht, voor mij was. Telkens en telkens weer plooide de wereld voor me open, soms met enige moeite, zoals Barrevoetse Februari. Müller schrijft prachtig poëtisch proza waar ik bijzonder van hou om zelf te schrijven, maar waarvan ook mijn entourage dan zegt: 'ik begrijp er niets van'.

Dat gevoel had ik net te vaak in dit boek om het als een topboek te kunnen waarderen. Müller is een beelddenker die van de hak op de tak springt, omdat zij in gedachten het hele plaatje overziet. Ze vraagt veel van haar lezers, die verbindingen moeten zoeken tussen een paar geschetste details van een grote tekening. Wel leerde ik ook hiervoor open te staan en te genieten, mij niet meer ergerend, wanneer het verstand even achterbleef...

Last but not least ben ik ook de comic en de graphic novel gaan waarderen. De opdracht was voor mij plezierig en verrijkend.

Om kort te gaan: het maken van dit portfolio heeft mij meer mens gemaakt, heeft mij ook digitaal doen groeien - al kon deze website wat flashyer - en bezorgde mij een hoger literair competentieniveau. Ik heb het gegeerde level zes aangeraakt en ben bijzonder gemotiveerd om daar vrijwillig in verder te groeien. Ik had al meer gelezen en uitgewerkt dan in de opdracht gevraagd was, gewoon omdat de voorwaartse beweging niet meer te stoppen is en sinds 2022 worden deze pagina's dan ook regelmatig geüpdatet.